Nowa era dla polskich lasów. Czym są lasy społeczne i gdzie powstaną?

2025-08-05

thumbnail

Lasy społeczne mają zapewnić mieszkańcom miast więcej zieleni, cienia i przestrzeni do wypoczynku. To nowa kategoria terenów leśnych, gdzie ograniczona zostanie wycinka, a priorytetem staną się rekreacja, bezpieczeństwo i ochrona przyrody. Pilotaż już ruszył w kilkunastu miastach w Polsce. Sprawdź, gdzie powstaną lasy społeczne i jakie zmiany szykuje Ministerstwo Klimatu.

Co to są lasy społeczne?

Lasy społeczne, a właściwie lasy wiodącej funkcji społecznej, to nowa kategoria obszarów leśnych. Ma się ona wiązać z ograniczeniem gospodarki leśnej, m.in. polegającej na wycince drzew, a jednocześnie zapewnić mieszkańcom miast korzystanie z lasów, jako miejsca rekreacji i wypoczynku.

Ważną rolę odgrywa też ekologia, czyli zachowanie bioróżnorodności oraz ochrona cennych przyrodniczo obszarów, ale nie w tak restrykcyjny sposób, jak w przypadku rezerwatów. Na niektórych obszarach kluczowa jest też ochrona przeciwpowodziowa terenu, czy zabezpieczenie przed osuwiskami.

– Po to tworzymy lasy społeczne, by dać mieszkańcom miast schronienie przed upałem, przestrzeń na rowerową wycieczkę, spacer, rekreację. Wyznaczamy obszary, gdzie cięcia drzew będą związane jedynie z pielęgnacją i zapewnieniem bezpieczeństwa, by w spokoju można było wypoczywać – informowała ministra klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska.

Różne aspekty lasów o szczególnych funkcjach społecznych

Lasy społeczne mają powstawać przede wszystkim jako zielona otulina miejscowości i wpływać na poprawę jakości życia mieszkańców. Ich znaczenie jest szczególnie duże w przypadku większych aglomeracji, ale także miejscowości wypoczynkowych czy uzdrowiskowych. Znaczenie przestrzeni leśnych wokół miejscowości rośnie z roku na rok.

Zgodnie z wytycznymi i rekomendacjami Ogólnopolskiej Narady o Lasach (Warszawa 2024), kryteria wyznaczania lasów szczególnych funkcjach społecznych mogą obejmować różne aspekty. Wydzielono ich siedem:

S1. Lasy kluczowe dla tożsamości kulturowej lokalnych społeczności

S2. Lasy intensywnie użytkowane rekreacyjnie lub turystycznie

S3. Tereny leśne w sąsiedztwie ośrodków wypoczynkowych, hoteli, sanatoriów, spa, campingów

S4. Lasy położone w sąsiedztwie zwartej zabudowy, w szczególności wokół dużych ośrodków miejskich

S5. Lasy uzdrowiskowe lub użytkowane w celach zdrowotnych

S6. Obszary cenne z punktu widzenia usług ekosystemów dla lokalnej społeczności

S7. Obszary istotne dla zaopatrzenia w wodę lokalną społeczność.

Gospodarka leśna i finansowanie lasów społecznych

Jak zaznacza MKiŚ, stworzenie lasów społecznych nie jest równoznaczne z zaprzestaniem wycinki, jednak sposób prowadzenie gospodarki leśnej ma się zmienić, a pozyskiwanie drewna będzie możliwe w sytuacjach związanych pielęgnacją, zapewnieniem bezpieczeństwa czy ochroną trwałości ekosystemów.

Wyznaczone obszary nadal będą należały do skarbu Państwa, a ich prowadzenie nie będzie obciążało budżetu gmin.

– Lasy, po ich wyznaczeniu jako lasy o wiodącej funkcji społecznej, nadal będą gruntami Skarbu Państwa zarządzanymi przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Finansowanie lasów o wiodącej funkcji społecznej opierać się będzie na podobnych zasadach, jak np. lasów ochronnych, czy lasów w obszarach Natura 2000, czyli – co wypada podkreślić – nie będzie obciążać finansowo gmin – wskazał wiceminister klimatu i środowiska Mikołaj Dorożała.

Pilotażowy program konsultacji dotyczący lasów społecznych

Choć kategoria lasów społecznych pojawiła się w 2022 r. Zarządzeniem nr 58 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, to Ministerstwo Klimatu i Środowiska w 2024 r. zainicjowało pilotażowy i wskazało kilkanaście lokalizacji w różnych regionach kraju, gdzie taki lasy miałyby powstać. Wyznaczono je na podstawie wskazań organizacji społecznych i rozpoczęto szerokie konsultacje społeczne na poziomie lokalnym.

Objęły one 14 miast i 11 lokalizacji (Trójmiasto oraz Bydgoszcz i Toruń są traktowane jako jedna lokalizacja).

Łącznie chodzi o teren o powierzchni 158 tys. ha, czyli około 2,2% lasów Skarbu Państwa, zarządzanych przez Lasy Państwowe. W konsultacjach w każdej z lokalizacji brało udział kilkadziesiąt osób, reprezentujących różne grupy interesariuszy. Prace uwzględniały m.in. wytyczne ustalone w ramach Ogólnopolskiej Narady o Lasach (ONoL), zatwierdzone i przekazane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, a dotyczyły propozycji granic obszarów lasów oraz opracowania pozycji modyfikacji gospodarki leśnej. Konsultacje i prace odbywały się na podstawie zarządzeń Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych w oparciu o polecenia i inne dyspozycje Ministra Klimatu i Środowiska.

Gdzie mają powstać lasy społeczne? Tu odbył się pilotaż

Pilotaż dotyczył następujących lokalizacji:

Bielsko-Biała

powierzchnia lasów społecznych ok. 5,3 tys. ha, co stanowi 51% nadleśnictwa Bielsko (w gminach: Bielsko-Biała, Kozy, Wilkowice, Jaworze)

Bydgoszcz i Toruń

powierzchnia lasów społecznych ok. 13,5 tys. ha, w tym następujące nadleśnictwa: Żołędowo 44%, Bydgoszcz 30%, Toruń 12%, Solec Kujawski 5%, Cierpiszewo 4%, Dobrzejowice 2%, Gniewkowo 1%

Katowice

Powierzchnia lasów społecznych: ok. 17,1 tys. ha

Powierzchnie nadleśnictw objęta lasami społecznymi: Katowice 94%, Chrzanów 5%, Kobiór 9%, Siewierz 3%.

Kielce

Powierzchnia lasów społecznych: ok. 3,5 tys. ha.

Powierzchnie nadleśnictw objęta lasami społecznymi: Kielce 21% (w tym gminy Kielce, Chęciny, Masłów, Miedziana Góra, Nowiny)

Kraków

Powierzchnia lasów społecznych: ok. 16,7 tys. ha.

Powierzchnie nadleśnictw objęta lasami społecznymi: Niepołomice 88%, Krzeszowice 41%, Myślenice 16%, Miechów 12%. 

Łódź

Powierzchnia lasów społecznych: ok. 14,3 tys. ha

Powierzchnie nadleśnictw objęta lasami społecznymi: Grotniki 42%; Brzeziny 27%, Kolumna 18%.

Poznań

Powierzchnia lasów społecznych ok. 14,4 tys. ha, obejmuje ona nadleśnictwa: Babki (50% terenu nadleśnictwa) Konstantynowo 27%, Łapuchówko 20%.

Szczecin

Powierzchnia lasów społecznych: ok. 13,7 tys. ha.

Powierzchnie nadleśnictw objęta lasami społecznymi: Gryfino 39%, Kliniska 12%, Trzebież 14%.

Trójmiasto

Powierzchnia lasów społecznych: ok. 19,0 tys. ha.

Powierzchnie nadleśnictw objęta lasami społecznymi: Gdańsk 92% ( tym gminy: Gdańsk, Gdynia, Kosakowo, Reda, Rumia, Sopot, Szemud, Wejherowo)

Warszawa

Powierzchnia lasów społecznych: ok. 27,3 tys. ha

Powierzchnie nadleśnictw objęta lasami społecznymi: Chojnów 97%, Celestynów 62%, Jabłonna 55%, Drewnica 26%.

Wrocław

Powierzchnia lasów społecznych: ok. 13,4 tys. ha

Powierzchnie nadleśnictw objęta lasami społecznymi: Oborniki Śląskie 29%, Miękinia 20%, Oława 13%, Oleśnica Śląska 12%

Nie wszędzie wypracowano kompromis

Nie we wszystkich lokalizacjach udało się osiągnąć kompromis i doprowadzić do uzgodnień dotyczących czy to granic lasu, czy sposobu prowadzenia gospodarki leśnej. Tak było np. w przypadku Łodzi, Szczecina czy Trójmiasta – w tym ostatnim zgłoszono cztery odrębne scenariusze. Jak wynika z raportów, złożonych przez poszczególne ośrodki, w niektórych przypadkach były bardzo znaczące rozbieżności, na przykład w Bielsku-Białej strona samorządowa i społeczna postulowała wyłączenie z gospodarki leśnej 4592 ha, a nadleśnictwo – 288 ha. Natomiast przykładowo w Katowicach postulaty stron w tym aspekcie pokrywały się w 100 proc.

W raportach zwracano też uwagę na ograniczenie i presję czasu, brak jasnych kryteriów i definicji poszczególnych terminów, łącznie z pojęciem „lasów społecznych”. Widoczne także były znaczne rozbieżności między stroną społeczną, samorządową oraz leśną. Jednocześnie podkreślano konieczność prowadzenia dalszych prac i chęć uczestnictwa w konsultacjach.

Co dalej z lasami społecznymi?

Lokalne raporty zostały przekazane do Lasów Państwowych i stamtąd – do Ministerstwa Klimatu i Środowiska i tam poddane analizie. Jak informuje MKiŚ w przypadku miast, gdzie nie osiągnięto porozumienia, dokończenie procesu wymagało rozstrzygnięć na poziomie Ministerstwa, które ostatecznie decyduje o formie i kształcie lasów społecznych. Z propozycji zostały także usunięte obszary o szczególnym znaczeniu dla obronności kraju wskazane przez MON. Jak informuje MKiŚ w komunikacie z czerwca 2025 r.:

– Dotychczasowe prace nad wyznaczeniem lasów społecznych pokazały, że jest to proces bardzo złożony i wymagający czasu. Dlatego kierownictwo MKiŚ, po konsultacji z ekspertami z Instytutu Ochrony Środowiska – PIB, podjęło decyzję o wydłużeniu prac nad określeniem zasad gospodarowania w lasach społecznych do lipca 2026.

Tymczasowe zabezpieczenie wyznaczonych obszarów

Jednocześnie MKiŚ zwróciło się do Lasów Państwowych o zastosowanie tymczasowych środków, które mają zabezpieczać wyznaczone obszary. Chodzi przede wszystkim o modyfikację gospodarki leśnej i ograniczenie m.in.: rębni i cięć zupełnych, wycinki na stokach i w pobliżu zbiorników wodnych, a także w miejscach, gdzie z lasów korzysta się rekreacyjnie, jak również zachowanie elementów zwiększających różnorodność krajobrazu. Na niektórych terenach mają być też przesunięte prace, związane z pozyskiwaniem drewna. Jednocześnie możliwe będzie wykonywanie prac pielęgnacyjnych, związanych z bezpieczeństwem, utrzymaniem infrastruktury, czy wywiązaniem się z umów na wykonanie usług leśnych. Lasy Państwowe mają czas do 30 września, aby przekazać informacje, jakie modyfikacje wdrożą.

Ministerstwo planuje także szerokie konsultacje z udziałem Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowym Instytutem Badawczym oraz wypracowanie przez IOŚ-PIB metod i narzędzi ustalania zasad gospodarowania w lasach społecznych. Zakończenie prac i wdrożenie rekomendacji jest planowane na czas od sierpnia 2026 do sierpnia 2027 r.

Jednocześnie trwają prace nad przepisami, mającymi określić:

Autor: Katarzyna Laszczak, fot. Piotr Szymański